پاسخ سوال زبان برنامه نویسی چیست و چه کاربردهایی دارد در این مقاله از مجله برنامه نویسی سایت الکامکو به طور مفصل شرح داده می شود. همچنین در این جهت آشنایی با انواع زبان های برنامه نویسی و کاربردهای هر کدام به این سری از مقالات برنامه نویسی مراجعه کنید.
زبان های برنامه نویسی چیست و چه کاربردی دارند؟
همان طور که برای برقراری ارتباط بین انسان ها از یک زبان مشترک استفاده می شود برای برقراری ارتباط با کامپیوتر هم باید از زبان خاصی استفاده کنیم که به آن زبان برنامه نویسی می گویند. زبان برنامه نویسی به انگلیسی (Programming Language) است که شامل مجموعه ای از دستورالعمل ها و قوانین خاص است که خروجی مورد نظر را تولید می کند و از آنها برای پیاده سازی الگوریتم ها توسط کامپیوتر استفاده می شود. پس در جواب سوال زبان برنامه نویسی یعنی چه باید بگوییم که زبان برنامه نویسی در واقع یک زبان رسمی است که برای کامپیوتر قابل فهم می باشد و برنامه نویسان برای ساخت برنامه ها و ساخت اپلیکیشن های ویندوزی، اندویدی، تحت وب و … باید از زبان برنامه نویسی استفاده کنند.
کاربردهای زبان برنامه نویسی چیست؟
کاربردهای زیان برنامه نویسی به قدری گسترده است که نام بردن همه آنها خارج از این مقاله است. به طور کلی هر آنچه که در ارتباط با کامپیوتر، گوشی و هر نوع وسیله هوشمند باشد با استفاده از زبان برنامه نویسی ایجاد می شود. انواع بازی های رایانه ای، برنامه های تحت وب، برنامه های دسکتاپی و اندرویدی، وب سایت ها و شبکه های اجتماعی و …. همه و همه با استفاده از زبان های برنامه نویسی ساخته شده اند.
انواع زبان های برنامه نویسی از لحاظ سطح
همان طور که تعداد بسیار زیادی زبان انسانی در جهان موجود است تعداد زیادی زبان های برنامه نویسی هم وجود دارد که هر کدام از آنها کاربردهای خاص خود را دارند. به طور کلی انواع زبان های برنامه نویسی را از لحاظ سطح می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد که هر کدام از این آنها هم دربرگیرنده زبان های برنامه نویسی زیادی می باشند:
۱. زبان های برنامه نویسی سطح پایین (Low-Level Languages):
زبان های برنامه نویسی سطح پایین زبان هایی هستند که به زبان ماشین نزدیک تر و از زبان انسان دورتر هستند. این نوع زبان ها براساس اعداد باینری ۰ و ۱ نوشته می شوند فهم و درک آنها برای کامپیوتر بسیار آسان است به همین دلیل این نوع زبان های برنامه نویسی توسط کامپیوتر با سرعت بالایی اجرا می شوند.
زبان های برنامه نویسی سطح پایین را می توان به دو دسته زبان ماشین و زبان اسمبلی تقسیم کرد. زبان ماشین به صورت اعداد دودویی هستند و فهم آن برای کامپیوتر بسیار آسان است و نیازی به مترجم ندارد. زبان اسمبلی شامل مجموعه ای از دستورالعمل ها و نمادهای خاص است که برای انسان قابل فهم می باشد و این نوع زبان برای اجرا شدن توسط کامپیوتر نیاز به مترجم یا همان اسمبلر دارد تا این دستورالمل ها را به زبان ماشین تبدیل کند.
ویژگیهای زبانهای برنامه نویسی سطح پایین:
- نزدیک به سختافزار
- کنترل مستقیم بر سختافزار و حافظه
- اجرای سریع و کارآمد (به دلیل عدم نیاز به ترجمه پیچیده)
- پیچیده و دشوار برای نوشتن و درک
- وابسته به معماری سختافزار خاص (portable نیستند)
- تولید کد بیشتر برای انجام کارهای ساده
موارد استفاده از زبانهای برنامه نویسی سطح پایین:
- برنامهنویسی سیستم عاملها
- نوشتن درایورهای سختافزاری
- برنامهنویسی سیستمهای تعبیهشده (embedded systems) با محدودیت منابع
- بهینهسازی بخشهای بحرانی برنامهها از نظر سرعت و مصرف حافظه
- مهندسی معکوس و تحلیل بدافزار
۲. زبان های برنامه نویسی سطح بالا (High-Level Languages):
زبان های برنامه نویسی سطح بالا به طور کلی زبان هایی را شامل می شود که به زبان انسان نزدیک تر است و از زبان ماشین بسیار فاصله دارد. این نوع زبان ها برای اجرا شدن نیاز به مفسر یا کامپایلر دارند تا به زبان ماشین ترجمه شوند. کار کردن با زبان های برنامه نویسی سطح بالا بسیار راحت و لذت بخش است زیرا شباهت زیادی به زبان انسان دارد. از رایج ترین و محبوب ترین زبان های برنامه نویسی پیشرفته می توان به برنامه نویسی سی شارپ ، جاوا اسکریپت، پایتون، سی پلاس پلاس، پی اچ پی و … اشاره کرد.
ویژگیهای زبانهای برنامه نویسی سطح بالا:
- دور از جزئیات سختافزاری (abstraction)
- آسان برای نوشتن، خواندن و درک
- قابلیت حمل بالا (portable) و قابل اجرا بر روی سختافزارهای مختلف با کمترین تغییرات
- تولید کد کمتر برای انجام کارهای پیچیده
- مدیریت حافظه معمولاً به صورت خودکار انجام میشود (garbage collection)
- اجرا معمولاً کندتر از زبانهای سطح پایین (به دلیل نیاز به ترجمه)
- کنترل کمتر بر سختافزار
زبان های برنامه نویسی سطح بالا را هم می توان به صورت زیر دسته بندی کرد:
-
زبان برنامه نویسی رویه ای (pop)
این نوع زبان ها بر اساس فرخوانی رویه ها کار می کنند، یعنی شما باید برنامه خود را به توابع مختلف تقسیم کنید و در ادامه آنها را فراخوانی کنید. زبان های بیسیک، پاسکال، فرترن و سی از جمله زبان های برنامه نویسی رویه ای هستند.
-
زبان برنامه نویسی شی گرا (oop)
این نوع زبان ها مبتنی بر اشیا هستند یعنی بخش های کوچی با نام شی ایجاد می کنید و در ادامه هرجا که نیاز به استفاده مجدد داشته باشد از این شی ها ایجاد می کنید. جاوا، پایتون و سی شارپ از جمله زبان های برنامه نویسی شی گرایی هستند.
-
زبان برنامه نویسی طبیعی
بخشی از زبان های انسانی از جمله انگلیسی است.
۳. زبان های برنامه نویسی سطح میانی (Mid-Level Languages):
برخی از زبانهای برنامهنویسی ویژگیهایی از هر دو سطح بالا و پایین را دارند و به عنوان زبانهای سطح میانی شناخته میشوند. یعنی هم به زبان ماشین و هم به به زبان انسان نزدیک هستند. این زبانها امکان دسترسی به برخی از قابلیتهای سطح پایین (مانند مدیریت حافظه مستقیم) را در کنار ویژگیهای سطح بالا (مانند ساختارهای کنترلی و انواع دادههای پیچیده) فراهم میکنند.
- زبان سی (C): اغلب به عنوان یک زبان سطح میانی در نظر گرفته میشود زیرا امکان دسترسی مستقیم به حافظه از طریق اشارهگرها را فراهم میکند، در حالی که دارای ساختارهای برنامهنویسی سطح بالا نیز میباشد.
- زبان سی پلاس پلاس (++C): به عنوان توسعهای از زبان سی، این زبان نیز میتواند در دسته زبانهای سطح میانی قرار بگیرد زیرا امکان برنامهنویسی شیءگرا و همچنین دسترسی به قابلیتهای سطح پایین را فراهم میکند.
همچنین بخوانید: معرفی سایت های فریلسری برنامه نویسی ایرانی و خارجی
حالا که با انواع زبان برنامه نویسی از لحاط سطح آشنا شدید بهتر است بدانید که زبان های برنامه نویسی از لحاظ کاربرد هم به جند دسته تقسیم می شوند.
زبان های برنامه نویسی تحت دسکتاپ
-
زبان برنامه نویسی سی شارپ (++C)
++C (سی پلاس پلاس) یک زبان برنامهنویسی قدرتمند، چندمنظوره و سطح میانی است که امکان توسعه برنامههای دسکتاپ با عملکرد بسیار بالا و کنترل دقیق بر سختافزار را فراهم میکند. این زبان به دلیل نزدیکی به زبان C و قابلیت دسترسی مستقیم به حافظه، برای توسعه نرمافزارهای سیستمی، بازیهای سنگین، نرمافزارهای گرافیکی پیچیده و برنامههایی که نیاز به بهینهسازی عملکرد دارند، بسیار مناسب است. ++C با پشتیبانی از برنامهنویسی شیءگرا (OOP) امکان سازماندهی بهتر کد و استفاده مجدد از آن را فراهم میکند و به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا برنامههای دسکتاپ با ساختار پیچیده و قابلیتهای فراوان ایجاد کنند.
برای توسعه برنامههای دسکتاپ با ++C، معمولاً از کتابخانهها و فریمورکهای مختلفی استفاده میشود که امکان ایجاد رابط کاربری گرافیکی (GUI) را فراهم میکنند. برخی از محبوبترین این فریمورکها شامل Qt، wxWidgets و MFC (Microsoft Foundation Class Library) هستند. این فریمورکها مجموعهای از کلاسها و ابزارها را در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهند تا بتوانند عناصر رابط کاربری مانند پنجرهها، دکمهها، منوها و غیره را ایجاد کرده و رویدادهای کاربری را مدیریت کنند. با وجود قدرت و انعطافپذیری بالای ++C، توسعه برنامههای دسکتاپ با آن ممکن است نسبت به برخی زبانهای سطح بالاتر زمانبرتر و نیازمند مدیریت حافظه دقیقتری باشد.
-
زبان برنامه نویسی سی شارپ (#C)
سی شارپ (#C) یک زبان برنامهنویسی مدرن، شیءگرا و قدرتمند است که به طور گسترده برای توسعه برنامههای دسکتاپ ویندوز مورد استفاده قرار میگیرد. این زبان که توسط مایکروسافت توسعه یافته، به طور تنگاتنگ با پلتفرم .NET گره خورده است و از کتابخانه کلاس پایه (BCL) غنی این پلتفرم برای ارائه قابلیتهای متنوع به توسعهدهندگان بهره میبرد. برای ساخت رابط کاربری گرافیکی (GUI) در برنامههای دسکتاپ ویندوز با سی شارپ، دو فریمورک اصلی وجود دارد: Windows Forms (WinForms) که برای توسعه سریع برنامههای سادهتر مناسب است، و Windows Presentation Foundation (WPF) که امکان ایجاد رابطهای کاربری جذابتر، مدرنتر و با قابلیت سفارشیسازی بیشتر را فراهم میکند.
علاوه بر این، با ظهور .NET MAUI (Multi-platform App UI)، توسعهدهندگان سی شارپ میتوانند برنامههای دسکتاپ چندسکویی را نیز هدف قرار دهند و با یک کدبیس واحد، برنامههایی را برای ویندوز و macOS توسعه دهند. سی شارپ با داشتن ویژگیهایی مانند مدیریت حافظه خودکار (Garbage Collection)، پشتیبانی از LINQ برای کار با دادهها، و برنامهنویسی ناهمگام، فرآیند توسعه برنامههای دسکتاپ را کارآمد و لذتبخش میسازد. ابزارهای توسعه قدرتمند مایکروسافت، به ویژه Visual Studio، نیز تجربه توسعه با انواع نسخه های سی شارپ را بسیار تسهیل میکنند. برای شروع کار و راه اندازی و نصب سی شارپ از صفر تا صد می توانید به دوره زیر رجوع کنید.
دوره جامع آموزش زبان برنامه نویسی سی شارپ #C، آموزش سی شارپ پروژه محور
-
زبان برنامه نویسی جاوا (Java)
جاوا (Java) یک زبان برنامهنویسی شیءگرا و چندسکویی است که به دلیل قابلیت “یک بار بنویس، همهجا اجرا کن” (Write Once, Run Anywhere – WORA) برای توسعه برنامههای دسکتاپ مستقل از سیستم عامل بسیار محبوب است. برنامههای جاوا به بایتکد کامپایل میشوند که توسط ماشین مجازی جاوا (JVM) بر روی سیستمعاملهای مختلف اجرا میشود. این ویژگی به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا برنامههای دسکتاپی بسازند که بدون نیاز به تغییرات اساسی، بر روی ویندوز، macOS و لینوکس قابل اجرا باشند.
-
زبان برنامه نویسی پایتون (Python)
پایتون (Python) یک زبان برنامهنویسی سطح بالا، تفسیری و همهمنظوره است که به دلیل سینتکس ساده و خوانا، به یک انتخاب محبوب برای توسعه برنامههای دسکتاپ نیز تبدیل شده است. با استفاده از کتابخانهها و فریمورکهای مختلف، توسعهدهندگان میتوانند رابطهای کاربری گرافیکی (GUI) کاربرپسند و کارآمد را با پایتون ایجاد کنند. دو فریمورک اصلی برای توسعه GUI در پایتون Tkinter (که به صورت پیشفرض در کتابخانه استاندارد پایتون وجود دارد و برای برنامههای سادهتر مناسب است) و PyQt (یک فریمورک قدرتمند و مبتنی بر کتابخانه Qt که امکانات گستردهتری برای ساخت رابطهای کاربری پیچیده و جذاب فراهم میکند) هستند.
علاوه بر این فریمورکهای اصلی، کتابخانههای دیگری مانند Kivy (برای ساخت برنامههای چندلمسی و با رابط کاربری مدرن) و wxPython (یک wrapper برای کتابخانه wxWidgets) نیز برای توسعه برنامههای دسکتاپ با پایتون در دسترس هستند. سادگی پایتون، همراه با وجود این فریمورکهای قدرتمند، فرآیند توسعه برنامههای دسکتاپ را سریع و نسبتاً آسان میکند، به ویژه برای برنامههایی که نیازی به عملکرد بسیار بالا در سطح زبانهای کامپایل شده ندارند. پایتون همچنین به دلیل اکوسیستم غنی خود، امکان ادغام آسان با سایر کتابخانهها و ابزارها را برای افزودن قابلیتهای مختلف به برنامههای دسکتاپ فراهم میکند.
-
زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت (JavaScript)
جاوا اسکریپت (JavaScript) که در ابتدا به عنوان یک زبان اسکریپتنویسی برای افزودن تعامل به صفحات وب طراحی شده بود، امروزه با ظهور فریمورکهایی مانند Electron به یک گزینه قابل توجه برای توسعه برنامههای دسکتاپ چندسکویی نیز تبدیل شده است. Electron به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا با استفاده از فناوریهای وب آشنا (HTML، CSS و جاوا اسکریپت)، برنامههای دسکتاپی بسازند که میتوانند بر روی سیستمعاملهای ویندوز، macOS و لینوکس اجرا شوند. این امر به ویژه برای توسعهدهندگان وب که با این فناوریها آشنا هستند، فرآیند ساخت برنامههای دسکتاپ را تسهیل میکند و امکان استفاده مجدد از دانش و کد را فراهم میآورد.
برنامههای دسکتاپی که با Electron ساخته میشوند، در واقع نسخههای بستهبندی شده از برنامههای وب هستند که در یک محیط مرورگر Chromium جاسازی شده اجرا میشوند. این رویکرد به توسعهدهندگان امکان دسترسی به اکوسیستم وسیع جاوا اسکریپت و کتابخانهها و فریمورکهای فرانتاند مانند React، Angular و Vue.js را برای ساخت رابط کاربری میدهد. اگرچه برنامههای Electron ممکن است در مقایسه با برنامههای native که با زبانهایی مانند ++C یا سی شارپ توسعه داده شدهاند، مصرف منابع بیشتری داشته باشند، اما سرعت توسعه و قابلیت چندسکویی آنها، آنها را به یک انتخاب جذاب برای بسیاری از پروژهها تبدیل کرده است. برنامههای معروفی مانند Slack، Discord و Visual Studio Code از جمله برنامههای دسکتاپی هستند که با استفاده از Electron توسعه داده شدهاند.
-
زبان برنامه نویسی دلفی (Delphi)
دلفی (Delphi) یک محیط توسعه یکپارچه (IDE) و زبان برنامهنویسی شیءگرا است که به طور سنتی برای توسعه سریع برنامههای دسکتاپ ویندوز با رابط کاربری گرافیکی (GUI) قوی بسیار محبوب بوده است. زبان برنامهنویسی اصلی دلفی، Object Pascal است که یک نسخه توسعهیافته از زبان پاسکال با قابلیتهای شیءگرایی است. دلفی به دلیل کامپایلر بهینه و دسترسی آسان به APIهای ویندوز، امکان ایجاد برنامههای دسکتاپ با عملکرد بالا و رابط کاربری واکنشگرا را فراهم میکند.
یکی از نقاط قوت اصلی دلفی، IDE قدرتمند آن است که ابزارهای بصری فراوانی را برای طراحی رابط کاربری (با استفاده از کامپوننتهای آماده VCL – Visual Component Library) و مدیریت پروژه در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهد. این IDE فرآیند توسعه را بسیار سریع و کارآمد میکند، به ویژه برای برنامههای تجاری و پایگاه داده محور. با گذشت زمان، دلفی قابلیت توسعه برنامههای چندسکویی را نیز با معرفی فریمورک FireMonkey (FMX) به دست آورده است، که به توسعهدهندگان اجازه میدهد با یک کدبیس واحد، برنامههایی را برای ویندوز، macOS، اندروید و iOS توسعه دهند. اگرچه دلفی همچنان یک انتخاب قدرتمند برای توسعه دسکتاپ باقی مانده است، اما ممکن است جامعه و اکوسیستم آن در مقایسه با برخی زبانهای جدیدتر و محبوبتر، کوچکتر باشد.
-
زبان های برنامه نویسی گو (Go یا Golang)
زبان برنامهنویسی گو (Go یا Golang) که توسط گوگل توسعه یافته است، اگرچه بیشتر به دلیل عملکرد بالا در توسعه بکاند، سیستمهای شبکه و ابزارهای خط فرمان شناخته میشود، اما قابلیت استفاده برای توسعه برنامههای دسکتاپ را نیز دارد. با استفاده از کتابخانهها و فریمورکهای مختلف GUI که برای Go در دسترس هستند، توسعهدهندگان میتوانند رابطهای کاربری گرافیکی برای سیستمعاملهای مختلف ایجاد کنند. برخی از این کتابخانهها شامل Fyne (یک جعبه ابزار GUI مدرن و چندسکویی)، Gio (یک کتابخانه GUI سختافزار-شتابدهنده که توسط خود تیم Go توسعه داده شده است) و Lorca (که از مرورگر Chromium برای نمایش رابط کاربری استفاده میکند) میباشند.
توسعه برنامههای دسکتاپ با Go میتواند مزایایی مانند عملکرد بالا (به دلیل کامپایل شدن به کد ماشین)، مدیریت همزمانی کارآمد (با استفاده از گوروتینها) و تولید باینریهای مستقل و قابل استقرار آسان را به همراه داشته باشد. اگرچه اکوسیستم GUI برای Go به اندازه زبانهای سنتی توسعه دسکتاپ مانند سی شارپ یا جاوا گسترده نیست، اما با ظهور کتابخانههای جدید و پیشرفتهای موجود، Go به یک گزینه جذاب برای توسعه برنامههای دسکتاپ با تمرکز بر عملکرد و قابلیت اطمینان تبدیل میشود، به ویژه برای برنامههایی که ممکن است نیاز به انجام کارهای پسزمینه سنگین یا تعاملات شبکهای داشته باشند.
-
ویژوال بیسیک دات نت (Visual Basic .NET یا VB.NET)
ویژوال بیسیک دات نت (Visual Basic .NET یا VB.NET) یک زبان برنامهنویسی چند الگویی و شیءگرا است که توسط مایکروسافت توسعه یافته و بر روی پلتفرم .NET اجرا میشود. این زبان به عنوان جانشین ویژوال بیسیک کلاسیک معرفی شد و با هدف ارائه یک زبان ساده و در عین حال قدرتمند برای توسعه انواع برنامهها، از جمله برنامههای دسکتاپ ویندوز، طراحی شده است. سینتکس VB.NET نسبت به سی شارپ بیشتر به زبان انگلیسی نزدیک است و برای برنامهنویسانی که با نسخههای قبلی ویژوال بیسیک آشنا هستند، یادگیری آن آسانتر است.
برای توسعه برنامههای دسکتاپ ویندوز با VB.NET، دو فریمورک اصلی رابط کاربری گرافیکی در دسترس است: Windows Forms (WinForms) و Windows Presentation Foundation (WPF). WinForms یک فریمورک مبتنی بر رویداد و مناسب برای توسعه سریع برنامههای دسکتاپ با رابط کاربری سنتیتر است. WPF یک فریمورک مدرنتر است که امکان ایجاد رابطهای کاربری جذابتر، با قابلیت سفارشیسازی بالا و پشتیبانی از گرافیک برداری و انیمیشن را فراهم میکند. VB.NET با بهرهگیری از کتابخانه کلاس پایه (BCL) پلتفرم .NET، دسترسی آسان به قابلیتهای مختلف سیستم عامل، کار با دادهها، شبکه و سایر امکانات مورد نیاز برای توسعه برنامههای دسکتاپ را فراهم میکند. ابزارهای توسعه قدرتمند مایکروسافت، به ویژه Visual Studio، تجربه توسعه با VB.NET را بسیار تسهیل میکنند و امکان طراحی بصری رابط کاربری و مدیریت پروژه را به سادگی فراهم میآورند.
-
زبان برنامه نویسی پی اچ پی (PHP)
پی اچ پی (PHP) در اصل یک زبان اسکریپتنویسی سمت سرور است که به طور گسترده برای توسعه وب پویا و تعاملی به کار میرود. معماری اصلی PHP به گونهای طراحی شده است که در سمت سرور اجرا شده و خروجی HTML را برای نمایش در مرورگر کاربر تولید کند. به همین دلیل، تمرکز اصلی PHP بر توسعه وب بوده و اکوسیستم آن حول ساخت وبسایتها، برنامههای وب و APIها شکل گرفته است.
با این حال، به طور مستقیم و سنتی، PHP یک انتخاب رایج برای توسعه برنامههای دسکتاپ نبوده است. اکوسیستم و ابزارهای اصلی PHP برای ساخت رابط کاربری گرافیکی (GUI) و دسترسی به قابلیتهای سیستم عامل دسکتاپ به صورت مستقیم و یکپارچه طراحی نشدهاند. در حالی که تلاشهایی برای استفاده از PHP در محیطهای دسکتاپ صورت گرفته است (مانند استفاده از فریمورکهایی مانند PHP-GTK یا Electron برای بستهبندی برنامههای وب به عنوان برنامههای دسکتاپ)، این روشها به اندازه استفاده از زبانهای طراحی شده برای توسعه دسکتاپ، مانند سی شارپ، جاوا یا پایتون با فریمورکهای GUI اختصاصی، رایج و کارآمد نیستند. بنابراین، وقتی صحبت از توسعه برنامههای دسکتاپ میشود، PHP معمولاً در اولویت قرار نمیگیرد و زبانهای دیگر انتخابهای مناسبتری به شمار میروند.
زبان های برنامه نویسی تحت وب
انواع زبان های برنامه نویسی تحت وب
زبان های برنامه نویسی تحت وب را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
-
زبان های برنامه نویسی سمت کاربر:
زبانهای برنامهنویسی سمت کاربر (Client-Side Programming) به آن دسته از زبانها گفته میشود که کد آنها در مرورگر وب کاربر اجرا میشود و مسئولیت تعامل و نمایش رابط کاربری وبسایت یا برنامه وب را بر عهده دارند. این زبانها به مرورگر امکان میدهند تا به رویدادهای کاربر مانند کلیکها، حرکات ماوس و تغییرات ورودی واکنش نشان دهند و محتوای صفحه را به صورت پویا بهروزرسانی کنند، بدون نیاز به ارسال درخواست مکرر به سرور.
سه زبان اصلی و اساسی در توسعه سمت کاربر وب عبارتند از HTML (برای ساختاردهی محتوا)، CSS (برای طراحی و استایلدهی ظاهر) و جاوا اسکریپت (برای افزودن تعامل و پویایی). HTML اسکلت و محتوای یک صفحه وب را تعریف میکند، CSS نحوه نمایش این محتوا را تعیین میکند (رنگها، فونتها، طرحبندی و غیره)، و جاوا اسکریپت امکان ایجاد رفتارهای پویا، مدیریت دادهها در سمت کاربر و برقراری ارتباط ناهمگام با سرور (مانند AJAX) را فراهم میسازد. علاوه بر این زبانهای اصلی، فریمورکها و کتابخانههای مبتنی بر جاوا اسکریپت مانند React، Angular و Vue.js نیز برای ساخت برنامههای وب پیچیده و با قابلیت نگهداری بالا بسیار محبوب هستند.
-
زبان های برنامه نویسی سمت سرور:
زبانهای برنامهنویسی سمت سرور (Server-Side Programming) به آن دسته از زبانها گفته میشود که کد آنها بر روی سرور وب اجرا میشود و مسئولیت پردازش درخواستهای کاربران، مدیریت دادهها، تعامل با پایگاههای داده و تولید پاسخهای دینامیک (مانند صفحات وب، دادههای JSON یا XML) را بر عهده دارند. این زبانها نقش اساسی در ایجاد برنامههای وب پویا و تعاملی ایفا میکنند، زیرا منطق اصلی برنامه و مدیریت اطلاعات در سمت سرور انجام میشود.
تنوع زبانهای برنامهنویسی سمت سرور بسیار زیاد است و انتخاب زبان مناسب بستگی به عوامل مختلفی مانند نوع پروژه، اندازه تیم توسعه، عملکرد مورد نیاز و آشنایی با زبان دارد.
برخی از محبوبترین زبانهای برنامهنویسی سمت سرور عبارتند از:
-
پایتون (با فریمورکهایی مانند Django و Flask)
پایتون یکی از زبانهای برنامهنویسی محبوب و پرکاربرد است که به ویژه در توسعه وب با فریمورکهای قدرتمند مانند Django و Flask شناخته میشود. این زبان به دلیل سینتکس ساده، کتابخانههای غنی و جامعه بزرگ توسعهدهندگان، گزینهای عالی برای ساخت وبسایتها و اپلیکیشنهای وب است. علاوه بر این، پایتون برای مبتدیان بسیار مناسب است و یادگیری آن نسبت به بسیاری از زبانهای دیگر سادهتر است.
Django یک فریمورک سطح بالا برای توسعه وب است که با فلسفه “بیشتر با کمتر” طراحی شده و هدف آن کمک به توسعهدهندگان در ساخت سریع و امن اپلیکیشنهای وب است. Django شامل ابزارهای داخلی زیادی است که امنیت، احراز هویت، مدیریت پایگاه دادهها و قالببندی صفحات را ساده میکند. این فریمورک برای پروژههای بزرگ و پیچیده مناسب است و به توسعهدهندگان کمک میکند تا از ابتدا تا انتهای پروژه را با کمترین کد ممکن بسازند.
در مقابل، Flask یک فریمورک سبک و مینیمالیستی است که بیشتر برای پروژههای کوچکتر و نیازهای خاص مناسب است. Flask انعطافپذیری بیشتری نسبت به Django دارد و به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که تنها ابزارهایی را که نیاز دارند، انتخاب و استفاده کنند. این فریمورک برای کسانی که نیاز به کنترل بیشتری بر جزئیات پروژه دارند یا میخواهند برنامههای وب کوچکتر بسازند، گزینه مناسبی است.
در نهایت، پایتون با Django و Flask به عنوان ابزارهایی برای توسعه وب، به دلیل سادگی و سرعت در ساخت اپلیکیشنهای وب قدرتمند، همچنان یکی از گزینههای پرطرفدار در دنیای برنامهنویسی وب است.
-
جاوا (با فریمورکهایی مانند Spring و Jakarta EE)
جاوا یکی از زبانهای برنامهنویسی پرکاربرد و قدرتمند است که در توسعه اپلیکیشنهای وب، به ویژه در مقیاس بزرگ و سازمانی، نقش برجستهای دارد. این زبان به دلیل قابلیتهای مقیاسپذیری بالا، امنیت، و عملکرد بهینه در محیطهای تولید، از جمله گزینههای اصلی در دنیای توسعه وب است. برای توسعه وب با جاوا، فریمورکهایی مانند Spring و Jakarta EE به شدت محبوب و کاربردی هستند.
Spring یک فریمورک جامع و قدرتمند برای توسعه اپلیکیشنهای وب است که بیش از دو دهه است که در صنعت استفاده میشود. این فریمورک به توسعهدهندگان امکانات متعددی مانند تزریق وابستگی (Dependency Injection)، مدیریت تراکنش، امنیت، و ابزارهای لازم برای ساخت RESTful APIs را میدهد. Spring Boot، نسخه سادهسازی شده از Spring است که به توسعهدهندگان این امکان را میدهد تا بدون نیاز به پیکربندیهای پیچیده، اپلیکیشنهای وب را به سرعت ایجاد کنند. Spring به دلیل انعطافپذیری، مقیاسپذیری و پشتیبانی از توسعه برنامههای توزیعشده، به عنوان یکی از بهترین گزینهها برای پروژههای بزرگ و پیچیده شناخته میشود.
Jakarta EE (که قبلاً با نام Java EE شناخته میشد) مجموعهای از استانداردها و APIهایی است که برای ساخت اپلیکیشنهای سازمانی و وب طراحی شده است. این فریمورک شامل ابزارهایی برای توسعه سرویسهای وب، مدیریت پایگاه داده، تراکنشها و بسیاری از ویژگیهای دیگر است که برای ساخت اپلیکیشنهای بزرگ و مقیاسپذیر در محیطهای تولیدی ضروری هستند. Jakarta EE به توسعهدهندگان این امکان را میدهد تا به راحتی اپلیکیشنهای جاوایی را که به صورت استاندارد در اکثر سرورها اجرا میشوند، بسازند.
-
جاوا اسکریپت (با Node.js و فریمورکهایی مانند Express.js و NestJS)
جاوااسکریپت یکی از محبوبترین و پراستفادهترین زبانهای برنامهنویسی است که به طور گستردهای برای توسعه اپلیکیشنهای وب استفاده میشود. با ظهور Node.js، جاوااسکریپت به یک زبان سمت سرور نیز تبدیل شده است، که به توسعهدهندگان این امکان را میدهد تا از جاوااسکریپت برای توسعه اپلیکیشنهای کلاینت و سرور استفاده کنند. این تغییر، جاوااسکریپت را به یکی از ابزارهای اصلی برای توسعه وب مدرن تبدیل کرده است.
Node.js یک محیط اجرایی سمت سرور است که از موتور V8 گوگل کروم برای اجرای جاوااسکریپت استفاده میکند. یکی از مزایای اصلی Node.js سرعت بالای آن است، زیرا از معماری غیرهمزمان و رویدادمحور (Event-driven) بهره میبرد، که به آن اجازه میدهد تعداد زیادی درخواست را به طور همزمان پردازش کند. این ویژگی برای اپلیکیشنهایی که نیاز به مقیاسپذیری بالا دارند، مانند اپلیکیشنهای real-time (چت، بازیهای آنلاین، برنامههای همکاری آنلاین) بسیار مناسب است.
برای ساخت اپلیکیشنهای وب با Node.js، فریمورکهایی مانند Express.js و NestJS به توسعهدهندگان ابزارهایی قدرتمند و ساده برای ساخت سرویسهای وب و APIها ارائه میدهند. Express.js یک فریمورک سبک و مینیمالیستی است که به سرعت به یکی از محبوبترین فریمورکها برای توسعه اپلیکیشنهای سمت سرور تبدیل شده است. Express امکان ساخت RESTful APIها و مدیریت درخواستها و پاسخها را به سادگی فراهم میکند و قابلیت انعطافپذیری بالایی دارد.
از طرف دیگر، NestJS یک فریمورک ساختاریافته و مدرن برای ساخت اپلیکیشنهای وب با استفاده از Node.js است که بر پایه TypeScript ساخته شده و الگوهای طراحی شیگرایانه و مدولار را برای توسعه اپلیکیشنها فراهم میآورد. NestJS به ویژه برای ساخت اپلیکیشنهای پیچیدهتر و مقیاسپذیرتر مناسب است و در آن از مفاهیم موجود در فریمورکهایی مانند Angular بهرهبرداری میشود. این فریمورک امکانات بیشتری نسبت به Express.js دارد و برای پروژههای بزرگ و سازمانی گزینه مناسبی است.
در مجموع، ترکیب Node.js با فریمورکهای مانند Express.js و NestJS امکان ساخت اپلیکیشنهای سریع، مقیاسپذیر و با کارایی بالا را در دنیای وب فراهم میآورد، و به دلیل سهولت در استفاده از جاوااسکریپت برای هر دو بخش سرور و کلاینت، یک گزینه بسیار جذاب برای توسعهدهندگان وب است.
-
PHP (به طور سنتی برای توسعه وب استفاده میشود)
PHP یک زبان برنامهنویسی اسکریپتی است که به طور سنتی برای توسعه وب طراحی شده و در طول سالها یکی از محبوبترین زبانها برای ساخت وبسایتها و اپلیکیشنهای داینامیک بوده است. این زبان بیشتر برای توسعه اپلیکیشنهای سمت سرور استفاده میشود و در ابتدا به منظور ساخت وبسایتهای پویا و تعامل با پایگاه دادهها به وجود آمد. یکی از ویژگیهای برجسته PHP این است که میتوان آن را به راحتی درون HTML گنجاند و به این ترتیب کدنویسی وبسایتهای داینامیک را بسیار ساده میکند.
PHP بهویژه در فریمورکهایی مانند Laravel، Symfony و CodeIgniter به شدت محبوب است. Laravel، که یکی از معروفترین فریمورکهای PHP است، به دلیل سادگی و قدرت بالای خود در توسعه اپلیکیشنهای وب مدرن، انتخاب بسیاری از توسعهدهندگان است. این فریمورک امکانات بسیاری مانند مهاجرت پایگاه داده، احراز هویت، و سیستمهای مدیریت وظایف را به سادگی فراهم میآورد. از سوی دیگر، Symfony یک فریمورک بسیار انعطافپذیر است که بیشتر برای پروژههای بزرگ و پیچیده استفاده میشود و بهطور گستردهای در سازمانها برای ساخت سیستمهای مقیاسپذیر و امن به کار میرود.
PHP به دلیل جامعه بزرگ، منابع آموزشی گسترده و پشتیبانی از سرویسهای میزبانی وب ارزان، هنوز هم یکی از گزینههای محبوب برای توسعه وبسایتهای مبتنی بر پایگاه داده و اپلیکیشنهای CMS (مدیریت محتوای) مانند WordPress و Drupal است. همچنین، PHP به دلیل پشتیبانی گسترده در سرورها و قابلیت ترکیب آسان با انواع پایگاههای داده (مانند MySQL و PostgreSQL)، برای ساخت وبسایتهای پویا و پیچیده گزینهای بسیار کارآمد و قابل اعتماد به شمار میرود.
-
Ruby (با فریمورک Ruby on Rails)
Ruby یک زبان برنامهنویسی شیگرا و دینامیک است که به دلیل سادگی و خوانایی بالا بسیار محبوب است. این زبان برای توسعه وب، به ویژه در فریمورک قدرتمند Ruby on Rails، شناخته شده است. Ruby طراحی شده است تا برنامهنویسی را برای توسعهدهندگان آسان و لذتبخش کند، و به همین دلیل، بسیاری از برنامهنویسان به آن علاقهمند شدهاند. سینتکس ساده و زیبا، به همراه مفاهیم شیگرایانه و انعطافپذیری بالا، باعث شده Ruby انتخاب مناسبی برای پروژههای مختلف، بهویژه توسعه اپلیکیشنهای وب، باشد.
Ruby on Rails (که به اختصار Rails هم نامیده میشود) یک فریمورک متنباز برای توسعه وب است که به زبان Ruby نوشته شده است. این فریمورک بر اساس اصول “کنوانسیون بر پیکربندی” (Convention over Configuration) و “DRY” (Don’t Repeat Yourself) طراحی شده است، که باعث میشود نوشتن کد تمیز، سریع و کارآمد باشد. Rails به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که به سرعت اپلیکیشنهای وب مقیاسپذیر و امن بسازند و امکاناتی مانند مدیریت پایگاه دادهها، احراز هویت، و رندر صفحات HTML را به راحتی فراهم میآورد.
یکی از ویژگیهای برجسته Ruby on Rails این است که توسعهدهندگان میتوانند به سرعت پروتوتایپها و اپلیکیشنهای واقعی بسازند. به همین دلیل، این فریمورک برای استارتاپها و پروژههای نیازمند سرعت در توسعه، انتخاب محبوبی است. در حقیقت، بسیاری از استارتاپهای معروف مانند GitHub، Basecamp و Shopify از Ruby on Rails برای ساخت اپلیکیشنهای وب خود استفاده کردهاند.
در مجموع، Ruby و فریمورک Ruby on Rails برای پروژههای وب بسیار مناسب هستند، به خصوص زمانی که سرعت توسعه و کدنویسی تمیز و خوانا اهمیت داشته باشد. اگرچه در سالهای اخیر زبانهای دیگری مانند JavaScript و Python در بسیاری از پروژهها جایگزین Ruby شدهاند، Rails همچنان یکی از ابزارهای قدرتمند و محبوب در میان توسعهدهندگان وب است.
-
C# (با ASP.NET Core)
C# یکی از زبانهای برنامهنویسی قدرتمند و پرکاربرد است که توسط مایکروسافت توسعه داده شده و به ویژه در محیطهای ویندوزی برای ساخت برنامههای دسکتاپ، وب، موبایل و بازیهای ویدیویی محبوب است. C# یک زبان شیگرا است که ویژگیهای زیادی برای نوشتن کدهای مقیاسپذیر و ایمن فراهم میآورد و به دلیل سادگی، سرعت اجرا و ابزارهای پیشرفته برای توسعهدهندگان مورد توجه قرار گرفته است.
ASP.NET Core یک فریمورک متنباز و قدرتمند برای توسعه اپلیکیشنهای وب است که به زبان C# نوشته شده است. این فریمورک توسط مایکروسافت برای ساخت وبسایتها، وب اپلیکیشنها و سرویسهای وب طراحی شده و به طور خاص برای بهینهسازی سرعت، مقیاسپذیری و امنیت توسعه یافته است. ASP.NET Core به دلیل ویژگیهایی مانند پشتیبانی از معماری MVC (مدل-ویو-کنترلر)، Web APIها، و قابلیتهای پیشرفته امنیتی (مانند احراز هویت و مجوزها) بسیار محبوب است. همچنین این فریمورک به طور کامل پشتیبانی از پلتفرمهای مختلف مانند ویندوز، لینوکس و macOS را دارد، که آن را به یک انتخاب عالی برای توسعه اپلیکیشنهای وب cross-platform تبدیل میکند.
ASP.NET Core به دلیل عملکرد بالا و قابلیتهای مقیاسپذیر، یکی از بهترین انتخابها برای پروژههای بزرگ و پیچیده است. این فریمورک امکان ساخت وبسایتها، سرویسهای RESTful API، و اپلیکیشنهای real-time را به راحتی فراهم میآورد. همچنین، ویژگیهایی مانند Dependency Injection، Middleware برای مدیریت درخواستها، و Entity Framework Core برای دسترسی به پایگاهداده به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که اپلیکیشنهای مدرن و مقیاسپذیر بسازند.
در نهایت، C# با ASP.NET Core یکی از بهترین انتخابها برای توسعهدهندگانی است که میخواهند اپلیکیشنهای وب سریع، ایمن و مقیاسپذیر بسازند. این ترکیب به دلیل پشتیبانی قوی از مایکروسافت، جامعه گسترده توسعهدهندگان، و ابزارهای پیشرفته در محیط ویژوال استودیو، همچنان یکی از محبوبترین گزینهها برای پروژههای وب در دنیای توسعه نرمافزار است.
دوره آموزش Asp.Net Core صفر تا صد، یادگیری ای اس پی دات نت کور، آموزش .net core
-
Go (برای برنامههای با عملکرد بالا و همزمانی قوی)
Go (که به آن Golang هم گفته میشود) یک زبان برنامهنویسی متنباز است که توسط گوگل توسعه یافته و به دلیل سادگی، سرعت و کارایی بالا شناخته شده است. Go به طور خاص برای ساخت برنامههای مقیاسپذیر و کارآمد طراحی شده و به سرعت در دنیای توسعه نرمافزار محبوبیت زیادی پیدا کرده است. این زبان به ویژه در ساخت اپلیکیشنهای وب و سرویسهای وب از طریق فریمورکها و کتابخانههای مختلف کاربرد زیادی دارد.
برای توسعه وب با Go، ویژگیهایی مانند Concurrency (همزمانی) و Goroutines که امکان اجرای تعداد زیادی از عملیات به طور همزمان را فراهم میآورد، مزیتهای بسیاری برای ساخت اپلیکیشنهای مقیاسپذیر و سریع فراهم میآورد. به عنوان مثال، Go به طور ذاتی از رویکردهای غیرهمزمان (Asynchronous) و پردازش همزمان (Parallel) پشتیبانی میکند که این ویژگیها به خصوص در اپلیکیشنهایی که نیاز به پردازش همزمان درخواستها دارند، مانند APIهای پرطرفدار یا سرویسهای real-time، بسیار مفید است.
در کنار این ویژگیها، Go فریمورکهای مختلفی برای توسعه وب دارد که به توسعهدهندگان این امکان را میدهند تا سرویسهای وب و APIها را به سرعت و با کارایی بالا بسازند. یکی از این فریمورکها Gin است که به دلیل سرعت و سادگی استفاده بسیار محبوب است. Gin به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که اپلیکیشنهای وب سبک و با عملکرد بالا بسازند. علاوه بر این، فریمورکهایی مانند Echo و Revel نیز برای ساخت اپلیکیشنهای وب و سرویسهای RESTful API با Go وجود دارند.
از دیگر مزایای Go برای توسعه وب میتوان به کمترین وابستگی (Minimal Dependency) و کتابخانههای استاندارد غنی اشاره کرد که باعث میشود فرآیند توسعه سادهتر و سریعتر باشد. به علاوه، کد نوشتهشده در Go بسیار سریع اجرا میشود و به همین دلیل برای پروژههایی که نیاز به پردازش بالا و مقیاسپذیری دارند، مانند سیستمهای توزیعشده و میکروسرویسها، گزینهای بسیار مناسب است.
در نهایت، Go به دلیل سادگی، سرعت، و قابلیتهای فوقالعاده در پردازش همزمان، به یکی از زبانهای محبوب برای توسعه وب تبدیل شده است و گزینهای عالی برای ساخت سرویسهای وب مقیاسپذیر، ایمن و با عملکرد بالا محسوب میشود.
زبان های برنامه نویسی موبایل
زبانهای برنامهنویسی مختلفی برای توسعه برنامههای موبایل استفاده میشوند که هر کدام ویژگیها و مزایای خاص خود را دارند. انتخاب زبان مناسب بستگی به عوامل مختلفی مانند نوع برنامه (Native، Cross-Platform یا Hybrid)، سیستم عامل هدف (Android، iOS یا هر دو)، عملکرد مورد نیاز، زمان و بودجه توسعه و تخصص تیم توسعه دارد.
در اینجا به برخی از مهمترین زبانهای برنامهنویسی موبایل اشاره میکنیم:
برای توسعه Native (بومی):
Android:
-
زبان برنامه نویسی کاتلین Kotlin:
کاتلین (Kotlin) یک زبان برنامهنویسی برای اندروید بصورت مدرن، مختصر، و ایمن است که توسط شرکت JetBrains توسعه داده شده و در سال ۲۰۱۱ معرفی شد. این زبان به گونهای طراحی شده که کاملاً با زبان جاوا سازگار باشد و بتواند روی ماشین مجازی جاوا (JVM) اجرا شود. یکی از مزایای بزرگ کاتلین این است که میتوان از آن در پروژههای جاوایی موجود بدون نیاز به بازنویسی کدها استفاده کرد. سینتکس ساده، نوعدهی هوشمند، و قابلیتهایی مثل حذف نالپونتر (NullPointerException) از ویژگیهای مهم این زبان هستند.
کاتلین به طور رسمی توسط گوگل برای توسعه اپلیکیشنهای اندروید پشتیبانی میشود، و همین موضوع باعث محبوبیت گسترده آن در جامعه توسعهدهندگان موبایل شده است. این زبان همچنین برای توسعه بکاند، وب، و حتی برنامهنویسی چندسکویی (multiplatform) نیز مورد استفاده قرار میگیرد. از آنجایی که کاتلین تلاش میکند از پیچیدگیهای جاوا بکاهد و در عین حال همان عملکرد را ارائه دهد، برای بسیاری از توسعهدهندگان به انتخاب اول تبدیل شده است. ابزارهای توسعه پیشرفته، کتابخانههای قدرتمند، و جامعه کاربری رو به رشد، همگی از عواملی هستند که کاتلین را به زبانی محبوب و آیندهدار تبدیل کردهاند.
جامع ترین دوره آموزش کاتلین پروژه محور | آموزش Kotlin از مبتدی تا پیشرفته
همچنین بخوانید» آموزش اندروید استودیو | آموزش نصب Android Studio | اندروید استودیو چیست؟
-
زبان برنامه نویسی جاوا (Java):
جاوا (Java) یکی از قدیمیترین و پراستفادهترین زبانهای برنامهنویسی در دنیاست که از دهه ۹۰ میلادی توسط شرکت Sun Microsystems توسعه داده شد و اکنون تحت مالکیت Oracle قرار دارد. این زبان با شعار معروف “Write Once, Run Anywhere” طراحی شده، به این معنی که میتوان یک برنامه را یک بار نوشت و روی هر دستگاهی که ماشین مجازی جاوا (JVM) دارد اجرا کرد. جاوا زبان شیگرا، ساختیافته و نسبتاً سادهای است که به دلیل پایداری و گستردگی کتابخانهها، در توسعه انواع نرمافزارها از جمله اپلیکیشنهای دسکتاپ، سرور و موبایل کاربرد دارد.
در حوزه توسعه اپلیکیشنهای اندروید، جاوا برای سالها زبان رسمی و اصلی به شمار میرفت. در واقع بخش بزرگی از چارچوب اندروید (Android SDK) با جاوا نوشته شده و بسیاری از اپلیکیشنهای اولیه و حتی امروزی با این زبان توسعه یافتهاند. با وجود معرفی کاتلین به عنوان زبان رسمی جدید در سال ۲۰۱۷، جاوا همچنان جایگاه مهمی در توسعه اندروید دارد، به خصوص برای پروژههای قدیمی یا تیمهایی که تجربه زیادی با این زبان دارند. همچنین ابزارهایی مثل Android Studio و Gradle پشتیبانی بسیار خوبی از جاوا ارائه میدهند و باعث میشوند یادگیری و استفاده از آن برای توسعه اندروید آسانتر باشد.
آموزش ساخت و طراحی برنامه اندروید، ساخت اپلیکیشن برای اندروید
iOS:
-
زبان برنامه نویسی سوئیفت (Swift):
زبان برنامهنویسی سوئیفت (Swift) توسط شرکت اپل در سال ۲۰۱۴ معرفی شد و بهسرعت به زبان اصلی برای توسعه اپلیکیشنهای iOS، macOS، watchOS و tvOS تبدیل شد. این زبان به عنوان جایگزینی مدرن، سریع، و امن برای زبان Objective-C طراحی شد که سالها زبان اصلی توسعه نرمافزارهای اپل بود. سوئیفت سینتکسی ساده و خوانا دارد و ویژگیهایی مثل مدیریت خودکار حافظه، نوعدهی قوی، و ایمنی در برابر خطاهای رایج (مانند نالپونترها) را فراهم میکند که آن را برای توسعهدهندگان بسیار جذاب کرده است.
سوئیفت متنباز (open-source) است و در سالهای اخیر پشتیبانی جامعه توسعهدهندگان برای آن افزایش یافته است. این زبان نهتنها کار توسعه اپلیکیشن برای سیستمعاملهای اپل را سادهتر و سریعتر کرده، بلکه باعث شده یادگیری برنامهنویسی برای مبتدیها هم آسانتر شود. اپل ابزارهای قدرتمندی مانند Xcode و SwiftUI را برای توسعه با Swift فراهم کرده که طراحی رابط کاربری و پیادهسازی اپلیکیشنهای پیچیده را تسهیل میکنند. سوئیفت به طور مداوم در حال بهبود است و به یکی از مهمترین زبانهای برنامهنویسی در دنیای موبایل تبدیل شده است.
-
زبان برنامه نویسی آبجکتیو- سی Objective-C:
زبان Objective-C یک زبان برنامهنویسی شیگرا و توسعهیافته از زبان C است که در دهه ۱۹۸۰ میلادی معرفی شد. این زبان با اضافه کردن قابلیتهای شیگرایی (مثل کلاسها و پیامرسانی مشابه Smalltalk) به زبان C طراحی شد و بعدها توسط شرکت NeXT و سپس اپل برای توسعه سیستمعاملهایشان به کار گرفته شد. برای سالها، Objective-C زبان اصلی برای توسعه اپلیکیشنهای iOS و macOS بود و بسیاری از چارچوبهای اصلی اپل مثل Cocoa و Cocoa Touch با این زبان نوشته شدهاند.
اگرچه از سال ۲۰۱۴ سوئیفت به عنوان زبان رسمی جدید اپل معرفی شد، اما Objective-C همچنان در بسیاری از پروژههای قدیمی و حتی برخی پروژههای جدید به کار میرود، بهویژه در شرکتهایی که کدهای پایه آنها به زبان Objective-C نوشته شده است. این زبان به دلیل ساختار خاصش (مثل سینتکس پیامرسانی متفاوتش) ممکن است در ابتدا برای برنامهنویسان جدید کمی عجیب به نظر برسد، اما عملکرد بالا، ارتباط نزدیک با زبان C، و ادغام عمیق با سیستمهای اپل باعث شده هنوز در دنیای توسعه اپلیکیشنهای اپل جایگاه خودش را حفظ کند.
برای توسعه Cross-Platform (چندسکویی):
این زبانها و فریمورکها به شما امکان میدهند با یک بار نوشتن کد، برنامههایی برای هر دو سیستم عامل Android و iOS تولید کنید.
-
Flutter (با زبان Dart):
فلاتر (Flutter) یک فریمورک متنباز (open-source) توسعه رابط کاربری است که توسط گوگل معرفی شده و به برنامهنویسان این امکان را میدهد تا با یک بار نوشتن کد، اپلیکیشنهایی برای اندروید، iOS، وب و دسکتاپ تولید کنند. زبان برنامهنویسی اصلی مورد استفاده در فلاتر، دارت (Dart) است که آن هم توسط گوگل توسعه یافته و به گونهای طراحی شده که برای ساخت رابطهای کاربری سریع و روان بسیار مناسب باشد. فلاتر با استفاده از موتور گرافیکی اختصاصی خودش، به جای استفاده از ویجتهای بومی سیستمعامل، همهچیز را از صفر رندر میکند، که این باعث میشود ظاهر و عملکرد یکسانی در تمام پلتفرمها داشته باشد.
نصب فلاتر در سیستم عامل های ویندوز، لینوکس و مک امکان پذیر است و برای توسعه ی آن از همه ویرایشگر های متنی می توان استفاده کرد اما محیط توسعه اندروید استودیو بهترین و مناسبترین محیط برای توسعه و اشکالزدایی فلاتر است.
زبان دارت ترکیبی از ویژگیهای زبانهای مدرنی مثل جاوا، جاوااسکریپت و سیشارپ است و یادگیری آن برای برنامهنویسان باتجربه نسبتاً سریع و ساده است. یکی از قابلیتهای مهم فلاتر، ویژگی hot reload است که به توسعهدهندگان اجازه میدهد تغییرات در کد را بهصورت آنی در اپلیکیشن در حال اجرا ببینند، که این موضوع فرایند توسعه و تست را بسیار سریعتر و جذابتر میکند. فلاتر در حال حاضر یکی از محبوبترین انتخابها برای توسعه اپلیکیشنهای چندسکویی است و به طور مداوم توسط گوگل و جامعه توسعهدهندگان در حال رشد و بهبود است و بازار کار فلاتر رو به بهبود است. در ادامه دوره متخصص فلاتر سایت الکامکو همراه با جلسات رایگان فیلم های آموزش فلاتر را ببینید.
دوره متخصص فلاتر (Flutter) | دوره آموزش فلاتر پروژه محور از مبتدی تا پیشرفته
-
React Native (با زبان JavaScript):
فریمورک محبوبی که توسط فیسبوک توسعه داده شده و به توسعهدهندگان وب امکان میدهد با استفاده از JavaScript و React، برنامههای موبایل Native بسازند. ریاکت نیتیو (React Native) یک فریمورک متنباز برای توسعه اپلیکیشنهای موبایل چندسکویی (cross-platform) است که توسط فیسبوک (Meta) توسعه داده شده. این فریمورک به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا با استفاده از زبان JavaScript و کتابخانه React، اپلیکیشنهایی برای اندروید و iOS بنویسند که از نظر ظاهری و عملکرد، کاملاً بومی (native) هستند. برخلاف فریمورکهایی مثل فلاتر که همهچیز را خودش رندر میکند، React Native از کامپوننتهای بومی سیستمعامل استفاده میکند، که این باعث تجربه کاربری طبیعیتر و یکپارچهتری میشود.
JavaScript در React Native نقش اساسی دارد و به خاطر سبک بودن و قابلیتهای پویا، به توسعه سریع کمک میکند. همچنین با بهرهگیری از قابلیتهای React، توسعهدهندگان میتوانند رابطهای کاربری ماژولار و قابلمدیریتی ایجاد کنند. یکی از مزایای مهم React Native این است که بسیاری از کدها (مخصوصاً منطق تجاری و UI) بین پلتفرمهای مختلف قابل اشتراکگذاری هستند، که زمان توسعه را کاهش میدهد. پشتیبانی گسترده، اکوسیستم غنی از کتابخانهها و جامعهای فعال، React Native را به یکی از محبوبترین گزینهها برای توسعه اپهای موبایل تبدیل کرده است.
-
Xamarin (.NET با زبان #C):
زامارین (Xamarin) یک فریمورک توسعه اپلیکیشنهای موبایل چندسکویی است که توسط شرکت Xamarin ساخته شد و بعدها توسط مایکروسافت خریداری شد. این فریمورک به توسعهدهندگان اجازه میدهد با استفاده از زبان C# و پلتفرم .NET اپلیکیشنهایی برای اندروید، iOS و حتی ویندوز توسعه دهند. یکی از ویژگیهای مهم زامارین این است که برخلاف فریمورکهایی مثل React Native که از JavaScript استفاده میکنند، زامارین کاملاً در اکوسیستم مایکروسافت قرار دارد و از امکانات غنی .NET بهره میبرد.
با Xamarin، توسعهدهندگان میتوانند بخش بزرگی از کد (گاهی تا ۹۰٪) را بین پلتفرمهای مختلف به اشتراک بگذارند، مخصوصاً در بخش منطق برنامه و دسترسی به APIهای سیستمی. رابطهای کاربری را میتوان بهصورت بومی یا با استفاده از Xamarin.Forms پیادهسازی کرد که به توسعه UI چندسکویی کمک میکند. از آنجایی که C# یک زبان مدرن، امن و قوی است، زامارین انتخاب خوبی برای توسعهدهندگانی است که قبلاً با اکوسیستم مایکروسافت کار کردهاند. همچنین با استفاده از ابزارهایی مثل Visual Studio، فرآیند توسعه، دیباگ و تست بسیار روان و حرفهای انجام میشود.
-
زبان برنامه نویسی آیونیک Ionic (با زبانهای وب مانند HTML، CSS و JavaScript):
آیونیک (Ionic) یک فریمورک متنباز برای توسعه اپلیکیشنهای موبایل چندسکویی است که از فناوریهای وب مانند HTML، CSS و JavaScript بهره میبرد. این فریمورک به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا با استفاده از دانش رایج وب، اپلیکیشنهایی برای اندروید، iOS و حتی وب تولید کنند. برخلاف فریمورکهایی مانند React Native یا Flutter که به طور مستقیم به کامپوننتهای بومی متصل میشوند، اپلیکیشنهای ساختهشده با Ionic در واقع داخل یک WebView اجرا میشوند (یعنی درون یک مرورگر درونبرنامهای)، ولی بهواسطه طراحی خوب و پشتیبانی از پلاگینهای بومی، همچنان میتوانند ظاهر و حس اپلیکیشنهای واقعی را داشته باشند.
Ionic معمولاً در کنار Angular، React یا Vue.js استفاده میشود و با استفاده از Capacitor (یا قبلاً Cordova) میتواند به APIهای بومی دستگاه مثل GPS، دوربین، یا حسگرها دسترسی پیدا کند. این فریمورک به دلیل رابط کاربری زیبا، ویجتهای از پیشساختهشده، و توسعه سریع، برای تیمهایی که به دنبال توسعه سریع و کمهزینه اپهای موبایل و وب هستند، گزینهای محبوب است. همچنین از آنجایی که توسعه با Ionic به زبانهای وب انجام میشود، توسعهدهندگان وب بهراحتی میتوانند وارد دنیای موبایل شوند بدون نیاز به یادگیری زبانهای جدید.
زبانهای دیگر:
-
زبان برنامه نویسی جاوااسکریپت JavaScript (برای Progressive Web Apps – PWAs):
جاوااسکریپت (JavaScript) یکی از کلیدیترین زبانهای برنامهنویسی در دنیای وب است و نقشی اساسی در ساخت برنامههای وب پیشرونده یا Progressive Web Apps (PWAs) ایفا میکند. PWAs اپلیکیشنهایی هستند که با استفاده از فناوریهای وب ساخته میشوند اما ویژگیهایی شبیه به اپلیکیشنهای بومی دارند—مثل اجرای آفلاین، ارسال اعلانهای پوش، نصب روی صفحه اصلی، و عملکرد سریع حتی در شرایط شبکه ضعیف. جاوااسکریپت در کنار HTML و CSS، پایه اصلی ساختار و منطق این اپلیکیشنها را تشکیل میدهد.
برای ساخت PWA، توسعهدهندگان از APIهای جدیدی مانند Service Workers، Web App Manifests و IndexedDB بهره میبرند که همگی با JavaScript پیادهسازی میشوند. این اپها روی مرورگر اجرا میشوند ولی میتوانند مثل یک اپلیکیشن واقعی روی گوشی نصب شوند و تجربه کاربری شبیه اپهای بومی ارائه دهند. فریمورکهایی مثل React، Angular، و Vue نیز همگی ابزارهایی برای ساخت PWAs دارند که با JavaScript نوشته میشوند. به لطف جامعه بزرگ، منابع زیاد، و پشتیبانی مرورگرها، JavaScript به اصلیترین گزینه برای توسعه PWA تبدیل شده است.
-
زبان برنامه نویسی پایتون Python (با فریمورکهایی مانند Kivy و BeeWare):
اگرچه پایتون به طور مستقیم برای توسعه Native موبایل استفاده نمیشود، فریمورکهایی وجود دارند که امکان ساخت برنامههای چندسکویی با استفاده از آن را فراهم میکنند، اما ممکن است عملکرد و دسترسی به APIهای Native محدود باشد.
زبان های برنامه نویسی چندکاربردی
زبان های برنامه نویسی چندکاربردی زبان هایی هستند که می توانند برای طیف گسترده ای از کاربردها استفاده شوند. این زبان ها معمولاً برای ساخت برنامه های کاربردی وب، دسکتاپ، موبایل، سیستم عامل ها و سایر برنامه های کاربردی استفاده می شوند.
برخی از محبوب ترین زبان های برنامه نویسی چندکاربردی عبارتند از:
- Python: Python یک زبان برنامه نویسی همه منظوره است که برای ساخت برنامه های کاربردی وب، دسکتاپ، موبایل، سیستم عامل ها و سایر برنامه های کاربردی استفاده می شود.
- Java: Java یک زبان برنامه نویسی شی گرا است که برای ساخت برنامه های کاربردی مستقل از پلتفرم استفاده می شود.
- C++: C++ یک زبان برنامه نویسی شی گرا است که برای ساخت برنامه های کاربردی قدرتمند استفاده می شود.
- JavaScript: JavaScript یک زبان برنامه نویسی سمت کلاینت است که برای افزودن ویژگی های تعاملی به صفحات وب استفاده می شود.
- C#: C# یک زبان برنامه نویسی شی گرا است که توسط مایکروسافت توسعه یافته است.
- Ruby: Ruby یک زبان برنامه نویسی شی گرا است که برای ساخت برنامه های کاربردی وب، دسکتاپ و موبایل استفاده می شود.
- Go: Go یک زبان برنامه نویسی شی گرا است که برای ساخت برنامه های کاربردی شبکه ای و توزیع شده استفاده می شود.
- Rust: Rust یک زبان برنامه نویسی شی گرا است که برای ساخت برنامه های کاربردی قدرتمند و ایمن استفاده می شود.
انتخاب زبان برنامه نویسی چندکاربردی مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نیازهای پروژه، تجربه برنامه نویس و ترجیحات شخصی.
در اینجا برخی از نکات برای انتخاب زبان برنامه نویسی چندکاربردی مناسب آورده شده است:
- نیازهای پروژه: قبل از انتخاب زبان برنامه نویسی، باید نیازهای پروژه خود را در نظر بگیرید. آیا پروژه شما نیاز به برنامه کاربردی قدرتمند، کارآمد یا قابل توسعه دارد؟
- تجربه برنامه نویس: اگر تازه کار هستید، بهتر است از یک زبان برنامه نویسی ساده مانند Python یا JavaScript شروع کنید.
- ترجیحات شخصی: برخی از زبان های برنامه نویسی نسبت به سایر زبان ها آسان تر یا لذت بخش تر هستند.
با توجه به این عوامل، می توانید زبان برنامه نویسی چندکاربردی مناسب برای پروژه خود را انتخاب کنید.
مزایا و معایب زبان های برنامه نویسی چندکاربردی
مزایای زبان های برنامه نویسی چندکاربردی:
- انعطاف پذیری: زبان های برنامه نویسی چندکاربردی می توانند برای طیف گسترده ای از کاربردها استفاده شوند.
- قابلیت یادگیری: زبان های برنامه نویسی چندکاربردی معمولاً نسبت به زبان های برنامه نویسی تخصصی آسان تر یاد گرفته می شوند.
- جامعیت: زبان های برنامه نویسی چندکاربردی دارای جامعه کاربری بزرگی هستند که پشتیبانی و منابع زیادی را ارائه می دهند.
معایب زبان های برنامه نویسی چندکاربردی:
- تخصص: زبان های برنامه نویسی چندکاربردی ممکن است به اندازه زبان های برنامه نویسی تخصصی در یک زمینه خاص قدرتمند نباشند.
- سرعت: زبان های برنامه نویسی چندکاربردی ممکن است به اندازه زبان های برنامه نویسی تخصصی سریع نباشند.
در نهایت، تصمیم گیری در مورد اینکه آیا از زبان برنامه نویسی چندکاربردی استفاده کنید یا خیر، به نیازهای خاص پروژه شما بستگی دارد.
همچنین بخوانید: گرفتن پروژه برنامه نویسی اندروید، وب و غیره چگونه است؟
نکاتی برای انتخاب بهترین زبان برنامه نویسی:
انتخاب بهترین زبان برنامهنویسی بستگی به عوامل مختلفی دارد که باید آنها را در نظر گرفت. هیچ زبان برنامهنویسی مطلقاً بهترین نیست و هر زبان نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارد. انتخاب زبان مناسب به نیاز پروژه، تجربه فردی، و اهداف کاری شما مرتبط است. در ادامه، به برخی از عوامل مهم که باید در انتخاب زبان برنامهنویسی در نظر بگیرید اشاره میکنیم:
۱. نوع پروژه
-
توسعه وب: برای پروژههای وب، زبانهایی مانند JavaScript (برای فرانتاند و بکاند با Node.js)، Python (با فریمورکهایی مانند Django و Flask)، و PHP (با فریمورکهایی مانند Laravel) بسیار محبوب هستند. اگر نیاز به برنامههای وب پیچیده و مقیاسپذیر دارید، زبانهایی مانند Java و C# نیز گزینههای خوبی خواهند بود.
-
توسعه موبایل: برای اپلیکیشنهای اندروید، Kotlin و Java بهترین گزینهها هستند. برای اپلیکیشنهای iOS، Swift و Objective-C محبوبترین زبانها هستند. همچنین، فریمورکهایی مانند Flutter و React Native با استفاده از Dart و JavaScript به شما امکان میدهند تا برنامههای کراسپلتفرم بسازید.
-
علم داده و هوش مصنوعی: زبانهای Python و R به دلیل کتابخانههای فراوان و ابزارهای تخصصی برای علم داده و هوش مصنوعی، انتخابهای اصلی در این حوزه هستند.
-
بازیسازی: برای توسعه بازیهای ویدیویی، زبانهای C++ و C# (با موتورهایی مانند Unreal Engine و Unity) بهترین گزینهها هستند.
-
توسعه سیستمها و نرمافزارهای سطح پایین: C و C++ به دلیل عملکرد بالای خود در این نوع برنامهنویسیها کاربرد دارند.
۲. مقیاسپذیری و کارایی
اگر پروژه شما به مقیاسپذیری بالا و کارایی نیاز دارد (برای مثال برای اپلیکیشنهای سازمانی یا پردازشهای سنگین)، زبانهایی مانند Java, Go, Rust, و ++C معمولاً بهترین انتخابها هستند. این زبانها به دلیل سرعت و توانایی در مدیریت منابع، در پروژههای بزرگ و پیچیده به خوبی عمل میکنند.
۳. سینتکس و یادگیری آسان
اگر شما یک مبتدی هستید، زبانهایی مانند Python و JavaScript گزینههای خوبی هستند. این زبانها دارای سینتکس ساده و خوانا هستند که فرآیند یادگیری را آسانتر میکند. همچنین، Ruby نیز برای مبتدیان بسیار مناسب است.
۴. پشتیبانی از ابزارها و فریمورکها
زبانهایی که فریمورکهای قدرتمند و ابزارهای زیادی دارند، میتوانند روند توسعه را تسهیل کنند. برای مثال، Ruby on Rails برای Ruby، Django و Flask برای Python، و Spring برای Java ابزارهایی هستند که روند توسعه وب را سادهتر میکنند.
۵. جامعه و پشتیبانی
زبانهایی که دارای جامعه بزرگ و منابع آموزشی فراوان هستند، به شما کمک میکنند تا در فرآیند یادگیری و حل مشکلات به راحتی از منابع و پشتیبانی جامعه استفاده کنید. زبانهایی مانند Python, JavaScript, Java, و #C از این ویژگی برخوردار هستند.
۶. مشخصات و نیازهای شخصی
در نهایت، نیازهای شخصی شما نیز در انتخاب زبان برنامهنویسی تأثیرگذار است. اگر به حوزه خاصی علاقه دارید (مثل علم داده، بازیسازی یا توسعه وب)، باید زبانی را انتخاب کنید که بهترین ابزارها و فریمورکها را برای آن حوزه داشته باشد.
سوالات متداول درباره زبان های برنامه نویسی:
هر زبان برنامهنویسی برای حل یک دسته خاص از مشکلات طراحی شده است. برخی برای ساخت وبسایتها، برخی برای ساخت اپلیکیشنهای موبایل، برخی برای تحلیل دادهها و برخی دیگر برای ایجاد سیستمهای عامل بهینهسازی شدهاند. تفاوت در سینتکس، ساختار و کتابخانهها باعث میشود هر زبان برای یک کار خاص مناسبتر باشد.
-
آیا یادگیری یک زبان برنامهنویسی برای یادگیری زبانهای دیگر مفید است؟
بله، قطعا. مفاهیم پایه برنامهنویسی مانند متغیرها، عملگرها، ساختارهای کنترل و توابع در اکثر زبانها مشترک هستند. بنابراین، یادگیری یک زبان اول، یادگیری زبانهای بعدی را آسانتر میکند.
-
آیا لازم است همه زبانهای برنامهنویسی را یاد بگیرم؟
خیر، نیازی به یادگیری تمام زبانهای برنامهنویسی نیست. در حقیقت، یادگیری تمام زبانها نه تنها ضروری نیست بلکه ممکن است باعث اتلاف وقت و منابع شما شود. بهترین رویکرد این است که بر روی زبانهایی که با علاقه و نیاز شغلی شما همراستا هستند، تمرکز کنید.
-
آینده کدام زبانهای برنامهنویسی روشنتر است؟
تکنولوژی به سرعت در حال تغییر است و پیشبینی آینده زبانهای برنامهنویسی دشوار است. با این حال، زبانهایی مانند پایتون، جاوا اسکریپت، گو و راست به دلیل کاربردهای گسترده و جامعه بزرگ توسعهدهندگان، آینده روشنی دارند.
-
آیا برای یادگیری زبان های برنامهنویسی به ریاضیات قوی نیاز است؟
برای یادگیری زبانهای برنامهنویسی، لزوماً به ریاضیات قوی نیاز نیست، اما داشتن پایهای از ریاضیات میتواند مفید باشد. بسیاری از زبانهای برنامهنویسی، بهویژه برای شروع، مانند Python، JavaScript یا Java، نیازی به دانش پیشرفته ریاضی ندارند و بیشتر بر منطق و حل مسائل تمرکز دارند. در واقع، یکی از بخشهای اصلی برنامهنویسی، حل مسائل و تفکر منطقی است که این مهارتها بیشتر از ریاضیات، به توانایی تفکر انتقادی و تجزیهوتحلیل بستگی دارد.
با این حال، برای زمینههای خاصی از برنامهنویسی مثل توسعه بازیهای سهبعدی، برنامهنویسی هوش مصنوعی، یا تحلیل دادهها، ممکن است نیاز به دانش ریاضی پیشرفتهتر (مانند جبر خطی، آمار یا حساب دیفرانسیل و انتگرال) باشد. بنابراین، اگر به این زمینههای خاص علاقهمندید، داشتن دانش ریاضی میتواند کمککننده باشد، ولی برای شروع برنامهنویسی در بسیاری از حوزهها، شما میتوانید بدون دانش عمیق ریاضی به خوبی پیش بروید.
-
آیا سن برای یادگیری زبان های برنامهنویسی مهم است؟
سن به خودی خود مانع یادگیری زبانهای برنامهنویسی نیست و در هر سنی میتوان این مهارتها را آموخت. در سنین پایین، یادگیری برنامهنویسی میتواند به راحتی انجام شود و مغز بهخاطر انعطافپذیری بیشتر، مفاهیم جدید را سریعتر جذب میکند. با این حال، برای بزرگسالان یا افراد مسنتر نیز هیچ محدودیتی وجود ندارد. در این سنین، تجربه زندگی و مهارتهای تحلیلی میتواند به یادگیری مفاهیم پیچیدهتر کمک کند. در نهایت، مهمترین عامل برای یادگیری برنامهنویسی انگیزه و علاقه است، و اگر فردی به این حوزه علاقهمند باشد، میتواند در هر سنی موفق باشد.
- دورههای آنلاین: سایت هایی مانند سایت آموزش برنامه نویسی الکامکو دورههای متنوعی در زمینه برنامهنویسی ارائه میدهند.
- کتابها: کتابهای آموزشی بسیاری برای زبانهای مختلف برنامهنویسی وجود دارد.
- مستندات رسمی: مستندات رسمی هر زبان، دقیقترین منبع برای یادگیری آن زبان است.
- پروژههای عملی: با انجام پروژههای کوچک شروع کنید و به تدریج به پروژههای پیچیدهتر بروید.
- انجمنهای برنامهنویسی: در انجمنهایی مانند Stack Overflow سوالات خود را بپرسید و به سوالات دیگران پاسخ دهید.
نتیجه گیری از انواع زبان های برنامه نویسی و کاربرد آنها
در این مقاله اینکه زبان برنامه نویسی چیست و چه کاربردی دارد را به شما آموزش دادیم. موارد گفته شده از حرفه ای ترین زبان های برنامه نویسی می باشند، پس اگر قصد ورود به دنیا ی آموزش برنامه نویسی را دارید یکی از زبان های بالا را انتخاب کنید و برای تبدیل شدن به یک برنامه نویس حرفه ای شدن تلاش کنید.
در صورتیکه علاقمند به یادگیری برنامه نویسی هستید و هیچ پیش زمینه ای از این تخصص ندارید، می توانید اقدام به تهیه آموزش های سایت الکامکو کنید زیرا هر دوره از دوره های برنامه نویسی الکامکو از سطح پایه تا پیشرفته و از صفر تا صد هستند و همچنین پروژه محور و مهارت محور هستند و در نهایت پاسخگوی نیاز بازار کار برنامه نویسی می باشند.
من به شخصه از #C و Unity به عنوان زبان های برنامه نویسی برای ساخت بازی استفاده می کنم.