اوپن سورس به چه معناست؟ 

واژه اوپن سورس (Open Source) یا منبع باز یا متن باز به چیزی گفته می شود که افراد می توانند آن را تغییر دهند و به اشتراک بگذارند یعنی طراحی و توسعه آن در دسترس عموم مردم قرار می گیرد. این اصطلاح در زمینه توسعه نرم افزار برای تعیین رویکرد خاصی برای ایجاد برنامه های رایانه ای و موبایلی ایجاد شده است.

برنامه متن باز یا نرم افزار منبع باز چیست؟

نرم افزار منبع باز که با نام “نرم افزار متن باز” و “برنامه متن باز” و (Open Source) هم شناخته می شود، نرم افزاری همراه با کد منبع (Source code) است که هرکسی می تواند آن نرم افزار را بررسی، ویرایش و بهبود ببخشد.

“کد منبع” بخشی از نرم افزار است که کاربرانی که با آن کار می کنند هرگز آن را نمی بینند چون این کدی است که برنامه نویسان رایانه فقط می توانند به آن دسترسی داشه باشند و آنها را تغییر دهند. برنامه نویسان که به کد منبع یک برنامه رایانه ای دسترسی دارند، می توانند با افزودن ویژگی هایی به آن یا اصلاح ویژگی های موجود آن برنامه را بهبود ببخشند.

همچنین بخوانید: کراس پلتفرم چیست؟ 

تفاوت نرم افزارهای متن باز با انواع دیگر نرم افزارها چیست؟

تفاوت نرم افزار متن باز و آزاد در چندین مورد دیده می شود. که در این قسمت می خواهیم به آنها بپردازیم.

بعضی از نرم افزارها دارای کد منبع هستند که فقط شخص، تیم یا سازمانی که آن را ایجاد کرده و کنترل انحصاری آن را نیز بر عهده دارد می تواند آن را تغییر دهد که به این مدل از نرم افزارها، نرم افزار اختصاصی (proprietary) یا نرم افزار منبع بسته (closed source) گفته می شود.

فقط نویسندگان اصلی نرم افزارهای اختصاصی می توانند به طور قانونی این مدل از نرم افزارها را کپی، اصلاح و تغییر دهند. شما به عنوان یک کاربر عادی برای استفاده از این نرم افزارهای اختصاصی، باید مجوز داشته باشید.

(معمولاً همان توافق نامه ای است که موقع اجرای اولین بار نرم افزار به کاربر نمایش داده می شود و کاربر با زدن تیک به مرحله بعدی می رود.) یعنی در صورتی که این تیک زده نشود اجازه اجرا و نصب ندارید.

نرم افزارهایی مانند Microsoft Office و Adobe Photoshop و کلا این مدل از نرم افزارهای کاربردی نمونه هایی از نرم افزارهای اختصاصی هستند.

 نویسندگان نرم افزارهای منبع باز، کد منبع نرم افزار را در دسترس افرادی که می خواهند آن کد را مشاهده کنند، کپی کنند، از آن یاد بگیرند، تغییر دهند یا به اشتراک بگذارند قرار می دهند. LibreOffice و GNU IMAGE MANIPULATION PROGRAM نمونه هایی از نرم افزارهای منبع باز هستند.

همانطور که در بالا اشاره کردیم وقتی کاربران می خواهند با نرم افزارهای اختصاصی کار کنند، باید شرایط مجوز را بپذیرند اما شروط نرم افزار متن باز با مجوزهای اختصاصی تفاوت زیادی دارند.

مجوزهای منبع باز بر نحوه استفاده، مطالعه، اصلاح و توزیع نرم افزار توسط افراد تأثیر می گذارد. به طور کلی ، مجوزهای منبع باز به کاربران کامپیوتر اجازه استفاده از نرم افزارهای متن باز برای هر هدفی را که می خواهند می دهد.

بعضی از مجوزهای منبع باز که به آن مجوزهای “copyleft” هم گفته می شود شرط می کنند که هر کسی که برنامه متن باز تغییر یافته ای را منتشر می کند ، باید کد منبع آن برنامه را نیز در کنار آن منتشر کند.

علاوه بر این ، برخی از مجوزهای منبع آزاد شرط می کنند که هر کسی برنامه ای را تغییر می دهد و با دیگران به اشتراک می گذارد ، باید کد منبع آن برنامه را بدون گرفتن هزینه صدور مجوز برای آن به اشتراک بگذارد.

طراحی نرم افزارهای منبع باز (Open Source) باعث همکاری و اشتراک بین دیگران می شوند زیرا به افراد دیگر اجازه می دهد کد منبع را تغییر دهند و این تغییرات را در پروژه های خود بگنجانند.

آنها برنامه نویسان رایانه را تشویق می کنند تا هر زمان که بخواهند به نرم افزارهای منبع باز دسترسی ، مشاهده و اصلاح کنند ، به شرطی که به دیگران اجازه دهند هنگام تقسیم کار خود ، همین کار را بکنند.

همچنین بخوانید: معرفی سایت های فریلسری برنامه نویسی ایرانی و خارجی

آیا نرم افزارهای متن باز فقط برای برنامه نویسان کامپیوتر مهم است و کاربرد دارد؟

خیر. فناوری یا در واقع برنامه نویسی متن باز هم به درد برنامه نویسان می خورد و هم بدرد افرادی که برنامه نویس نیستند می خورد. یعنی هر کسی که امروزه از اینترنت استفاده می کند می تواند از نرم افزار متن باز استفاده کند. | برنامه نویسی چیست؟ 

هر بار که کاربران مرورگر وب را باز می کنند و صفحات وب را مشاهده می کنند، ایمیل خود را چک می کنند، با دوستان خود چت می زنند، موسیقی را به صورت آنلاین پخش می کنند یا بازی های ویدیویی چند نفره انجام می دهند در واقع با استفاده از نرم افزار متن باز کامپیوترها، برای مسیریابی و انتقال خود به یک شبکه جهانی متصل می شوند و داده ها را به دستگاه های “محلی” که در مقابل خود دارند دریافت می کنند.

رایانه هایی که همه این کارهای مهم را انجام می دهند معمولاً در مکانهای دوردستی واقع شده اند که کاربران واقعاً آنها را نمی بینند یا نمی توانند به آنها دسترسی فیزیکی داشته باشند به همین دلیل بعضی از افراد این کامپیوتر ها را “کامپیوتر از راه دور” یا “remote computers” می نامند.

اکثر کاربران دوست دارند برای انجام کارها از فضاهای انلاین استفاده کنند و به آنها اعتماد هم می کنند و در عوض درگیر نصب و اجرا روی سیستم خودشان نباشند و برای اینکار فقط نیاز به اینترنت دارند تا از یک برنامه متن باز استفاده کنند. مثل استفاده از گوگل شیت بجای نصب آفیس اکسل !

در واقع با اینکار کاربر برای انجام کار خود به یک کامپیوتر از راه دور متصل می شود. این فرایند عملا با نام محاسبات از راه دور (remote computing) که به آن محاسبات ابری یا رایانش ابری (cloud computing) هم شناخته می شود.

چون شامل فعالیت هایی (مانند ذخیره سازی فایل ها، به اشتراک گذاری عکس یا تماشای فیلم و …) می شود که نه تنها دستگاه های محلی بلکه شبکه جهانی رایانه های از راه دور را در خود جای داده است که “اتمسفر” اطراف آنها را تشکیل می دهد.

رایانش ابری جنبه فزاینده ای مهم از زندگی روزمره با دستگاه های متصل به اینترنت است. برخی از برنامه های رایانش ابری ، مانند Google Apps ، اختصاصی هستند. دیگران ، مانند ownCloud و Nextcloud ، منبع باز هستند.

برنامه های رایانش ابری “در بالای” نرم افزارهای اضافی اجرا می شوند که به آنها کمک می کند تا به صورت روان و کارآمد کار کنند ، بنابراین مردم اغلب می گویند که نرم افزارهای “زیر” برنامه های رایانش ابری به عنوان “پلت فرم” برای آن برنامه ها عمل می کنند.

سیستم عامل های رایانش ابری می توانند منبع باز یا منبع بسته باشند. OpenStack مثالی از پلتفرم رایانش ابری متن باز است.

همچنین بخوانید: گرفتن پروژه برنامه نویسی اندروید، وب و غیره چگونه است؟

چرا مردم ترجیح می دهند از نرم افزارهای اوپن سورس (Open Source Software) استفاده کنند؟

بنا به دلایلی ، مردم نرم افزار اپن سورس را به نرم افزار اختصاصی ترجیح می دهند چون:

• داشتن کنترل خوب روی برنامه های اپن سورس :

بسیاری از افراد استفاده از برنامه های اوپن سورس را ترجیح می دهند زیرا کنترل بیشتری بر این نوع نرم افزار ها دارند. آنها می توانند کد برنامه را مورد بررسی قرار دهند تا مطمئن شوند که کاری که مورد نظرشان است انجام می شود و کاری که مورد نظرشان نیست انجام نمی شود. همچنین می توانند قسمتهایی از کد را که دوست ندارند تغییر بدهند.
اینطور نیست که فقط برنامه نویسان می توانند کنترل خوبی روی نرم افزار اپن سورس داشته باشند بلکه کاربرانی که برنامه نویس نیستند هم می توانند از این مزیت نرم افزارهای اوپن سورس بهره مند شوند، زیرا آنها می توانند از این نرم افزار برای هر هدفی که بخواهند (نه صرفاً آنگونه که شخص دیگری فکر می کند) استفاده کنند. مثل نمونه هایی که در بالا به آنها اشاره کردیم.

• نرم افزار اپن سورس به آموزش و یادگیری کمک می کند

همه کاربران عادی و برنامه نویسان مبتدی نرم افزارهای اپن سورس را دوست دارند چون به آنها کمک می کند برنامه نویسان بهتری شوند.

از آنجا که کد منبع باز در دسترس عموم قرار دارد، هر کسی می تواند به راحتی آن ها را مطالعه کند و مهارت های خودش را روی آنها پیاده سازی کند و در نهایت با دیگران به اشتراک بگذارد و از نظر و انتقاد آنها در جهت بهبود بیشتر برنامه استفاده کند.

وقتی افراد اشتباهات خودشان را در سورس کد برنامه ها پیدا کنند، می توانند این اشتباهات را با دیگران در میان بگذارند تا به آنها کمک کنند که مرتکب همان اشتباهات نشوند.

• امنیت نرم افزار اوپن سورس خوب است

بعضی از افراد نرم افزار اوپن سورس را ترجیح می دهند زیرا آن را ایمن تر و پایدارتر از نرم افزار اختصاصی می دانند. از آنجا که هرکسی می تواند برنامه متن باز را مشاهده و ویرایش کند، ممکن است کسی این بین خطاها یا حذفیاتی که نویسندگان اصلی برنامه باید انجام می دادند ولی به هر دلیلی انجام نشده را شناسایی و اصلاح کند؛

و از آنجا که بسیاری از برنامه نویسان می توانند بدون درخواست اجازه از نویسندگان اصلی ، بر روی بخشی از برنامه های متن باز کار کنند، می توانند با سرعت بیشتری نسبت به نرم افزارهای اختصاصی ، برنامه متن باز را اصلاح، به روز و ارتقا دهند.

• برنامه اوپن سورس دارای ثبات است

بسیاری از کاربران برای پروژه های مهم و بلند مدت خود، برنامه اوپن سورس را به برنامه اختصاصی ترجیح می دهند. از آنجا که برنامه نویسان به طور عمومی کد منبع را برای نرم افزار متن باز به دیگران توزیع می کنند، کاربران دیگر با تکیه کردن بر این نرم افزار کمی مطمئن هستند که حداقل پروژه انها خراب نمی شود و یک پایه و اساسی قبلی و یک ثباتی دارد.

• وجود داشتن انجمن های خوب و زیاد در رابطه با اوپن سورس ها

انجمن اپن سورس زیادی در سراسر اینترنت وجود دارد و اغلب خود به خود باعث ایجاد جامعه ای از کاربران و توسعه دهندگان می شود تا پیرامون آن شکل بگیرند.

افرادی که معمولا در این انجمن ها فعالیت می کنند از سطح مبتدی گرفته تا پیشرفته در همه موضوعات مقدماتی و پیشرفته فعالیت می کنند تا بتوانند نرم افزارهای مورد علاقه خود را تولید، آزمایش، استفاده، تبلیغ کنند.

Open-source curriculum: یک منبع راهنمایی آنلاین که می توان به صورت آزادانه از آن استفاده کرد، آن را اصلاح کرد و در نهایت با دعوت برای دریافت نظرات و مشارکت توسعه دهندگان، آموزش دهندگان، مقامات دولتی، دانش آموزان و اولیا آن را توزیع کرد.

همچنین بخوانید: بهترین سایت ها برای تمرین و حل مسائل برنامه نویسی

آیا معنی اوپن سورس این است که همیشه رایگان است؟

نه. این یک تصور اشتباه  در مورد معنی اپن سورس بودن نرم افزارهاست و چون این مفهوم تنها جنبه اقتصادی ندارد که این مدلی برداشت شود!

این درست است که برنامه نویسان نرم افزار منبع باز می توانند بابت نرم افزار منبع بازی که خودشان ایجاد می کنند یا در آن سهیم هستند پول دریافت کنند.

اما بعضی موقع ها و در بعضی موارد، استفاده از نرم افزارهای ساخته شده به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می گیرد و برنامه نویسانی که این برنامه های متن باز را ساختند بجای اینکه همان اول پول دریافت کنند بجاش با انجام خدمات و پشتیبانی نرم افزار هزینه دریافت می کنند که می تواند سودآورتر هم باشد.

به این ترتیب، نرم افزار آنها رایگان باقی می ماند و آنها به دیگران کمک می کنند تا آن را نصب، استفاده و عیب یابی کنند و اینطوری برنامه متن باز آنها بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.

تا وقتی که چنین برنامه های متن باز رایگانی به این صورت مورد دسترس عموم قرار می گیرد، برنامه نویسان دیگر می توانند روی آنها عملیاتی انجام دهند و آنها را بهبود دهند. در نتیجه مهارت در برنامه نویسی و عیب یابی نرم افزارهای منبع باز می تواند بسیار ارزشمند باشد.

بخاطر همین امروزه بسیاری از کارفرمایان به طور خاص به دنبال استخدام برنامه نویسان با تجربه هستند که بتوانند روی برنامه های متن باز کار کنند و آنها را عیب یابی و در راستای هدف مشخص شده بهبود دهند تا از این طریق کسب درآمد کنند.

اپن سورس ها می توانند برای برنامه های کامپیوتر، برنامه های موبایل و تبلت و سایر دستگاه های هوشمند مورد استفاده قرار بگیرند.

این دوره نیاز به پیش نیاز ندارد. تمامی مفاهیم از صفر تا صد یعنی از سطح مبتدی تا پیشرفته به شما آموزش داده می شود.

نتیجه گیری از مفهوم نرم افزار های متن باز (برنامه اپن سورس، Open Source)

نرم‌افزار آزاد یا در اصطلاح Free با برنامه‌های متن باز یا OSS مخفف Open-Source Software است. نرم‌افزار منبع باز علاوه بر نقش ابزاری که در وب اولیه و برخی از محبوب‌ترین برنامه‌هایی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد، مزایای دیگری برای مشاغل و برنامه نویسان دارد. هنگامی که کد منبع در یک نرم‌افزار آزاد است، آموزش مهارت‌های جدید برنامه نویسی را برای هر کسی آسان‌تر می‌کند. صدور مجوز منبع باز همچنین به دانشجویان اجازه می‌دهد تا در کنار تمرین، به وسیله ویرایش کد و به اشتراک گذاری آن با دوستان و جامعه منبع باز به اصلاحات در پروژه‌های منبع باز موجود کمک کنند.

بسیاری از افراد متخصص در این زمینه برنامه‌های متن باز را ترجیح می‌دهند زیرا بسیاری از توسعه دهندگان به دنبال رفع آسیب پذیری‌های امنیتی در آن هستند و جامعه فعال در این زمینه نرم افزار را پشتیبانی می‌کند. شما در پشت بسیاری از وب سایت‌ها و برنامه‌های محبوب می‌توانید پروژه‌های منبع‌باز بسیاری را پیدا کنید!